Khi bệnh nhân tâm thần bỏ thuốc

Nếu liều thuốc an thần đủ để ức chế trên 65% số thụ cảm thể dopamin thì thuốc bắt đầu có tác dụng, các triệu chứng của bệnh sẽ giảm dần. Nhưng nếu ta ngừng thuốc điều trị thì lượng dopamin lại tăng lên, bệnh lại tái phát. Đó là lý do tại sao bệnh nhân tâm thần phân liệt thường phải uống thuốc an thần suốt đời để điều trị.

Tâm thần phân liệt là một bệnh tâm thần rất nặng, được đặc trưng bởi các triệu chứng hoang tưởng, ảo giác, rối loạn hành vi... Ngày nay, người ta đã hiểu cơ chế của bệnh tâm thần phân liệt là do não bệnh nhân sản xuất quá nhiều chất dopamin, một chất dẫn truyền thần kinh. Do vậy, tín hiệu thần kinh sẽ bị sai lệch khi truyền từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh khác, từ đó gây ra các triệu chứng của bệnh. Khi điều trị, thầy thuốc phải dùng thuốc an thần để ức chế bớt lượng dopamin thừa.

Vì sao bệnh nhân tâm thần phân liệt bỏ thuốc?
Nhiều bệnh nhân tâm thần phân liệt sau khi ra viện không chịu uống thuốc điều trị củng cố, các nguyên nhân thường gặp là:
Phủ định bệnh: 97% số bệnh nhân tâm thần phân liệt không thừa nhận bệnh của mình. Nhiều bệnh nhân sau khi đã điều trị ổn định vẫn phủ định bệnh và không chịu uống thuốc.
Cho rằng bệnh đã khỏi: đây là nguyên nhân phổ biến, bệnh nhân và gia đình họ cho rằng bệnh đã khỏi, vì thế, không cần phải uống thuốc điều trị củng cố nữa. Ở đây, bác sĩ cũng cần nói thẳng với bệnh nhân rằng họ phải uống thuốc suốt đời.
Cho rằng thuốc độc hại, có nhiều tác dụng phụ, phác đồ điều trị quá phức tạp, tốn kém... Thật ra thuốc an thần không nhất thiết phải dùng loại đắt tiền mà vẫn đạt hiệu quả cao, an toàn và rất ít tác dụng phụ, có thể điều chỉnh tác dụng phụ của thuốc dễ dàng.
Cách khắc phục
Để chống tình trạng bỏ thuốc và tái phát bệnh, người ta thường sử dụng thuốc an thần chậm. Cần tiêm cho bệnh nhân 2 - 4 tuần/lần, sau thời gian trên, tiêm lặp lại. Xin giới thiệu hai loại thuốc có sẵn trên thị trường và tương đối rẻ tiền, hiệu quả cao:
Haloperidol decanoat ống 1ml có 50mg thuốc dạng dầu. Cần lưu ý rằng trong những lần tiêm thuốc đầu tiên, bệnh nhân có thể có tác dụng ngoại tháp do thuốc gây ra, nên cho bệnh nhân uống trihex trong 10 ngày. Thường là đến lần tiêm thứ 3 thì không cần dùng trihex nữa vì bệnh nhân đã quen.
Fluphenazin decanoat ống dạng dầu 1ml chứa 25mg. Thuốc này được sử dụng tương tự haloperidol decanoat, liều dùng thường thấp hơn. Thuốc này có nhiều tác dụng ngoại tháp hơn haloperidol decanoat nên cần uống trihex trong 10 ngày mỗi lần tiêm. Sau khoảng 3 tháng dùng thuốc thì bệnh nhân cũng dung nạp tốt và không cần dùng trihex nữa.

Nói chung, dù cho bệnh nhân uống thuốc an thần hay dùng thuốc tiêm tác dụng kéo dài thì bệnh nhân tâm thần phân liệt vẫn cần được điều trị củng cố bằng thuốc an thần suốt đời.         

TS. Bùi Quang Huy

(Chủ nhiệm Khoa Tâm thần, Bệnh viện 103)