Coi chừng viêm não do ăn ốc sên

Vừa qua, ở bệnh viện Bệnh Nhiệt đới thành phố Hồ Chí Minh đã có bệnh nhân bị viêm màng não do ăn ốc sên. Thời gian trước đây cũng có những ca bệnh viêm não, màng não tương tự cũng do bệnh nhân ăn loại ốc này. Do đó việc hiểu biết để tránh nguy cơ bị mắc bệnh trở nên quan trọng đối với mọi người.

Vì sao ăn ốc sên bị viêm não?

Ốc sên có ở mọi vùng miền của nước ta, chúng là vật chủ mang mầm bệnh gây viêm não và màng não do bị nhiễm ấu trùng của giun tròn Angiostrongylus cantonensis. Giun tròn có ở nhiều nơi trên thế giới như Nhật Bản, Trung Quốc, Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Ở nước ta các công trình nghiên cứu khoa học đã phát hiện giun tròn phân bố từ Bắc đến Nam, hiện diện ở cả người và động vật; xác định nguồn bệnh chủ yếu là các loại ốc, tôm, cua, cá... bị nhiễm mầm bệnh; bệnh được lây truyền theo đường tiêu hóa do ăn phải các loại thức ăn, nước uống bị nhiễm ấu trùng giun tròn còn sống; mọi lứa tuổi đều có thể bị nhiễm bệnh.

Sơ đồ gây bệnh viêm não của ốc sên.

Giun tròn trưởng thành có màu trắng đục, dài từ 17 - 25 mm, đường kính từ 0,26 - 0,36 mm. Đầu giun tròn, có miệng nhỏ, hơi lõm vào, có ba răng. Giun tròn trưởng thành ký sinh ở động mạch phổi của chuột. Trứng giun theo máu đi đến các phế nang và nở ra ấu trùng. Ấu trùng di chuyển lên cuống phổi, qua thực quản, đi xuống ruột, theo phân chuột thải ra ngoài. Ấu trùng giun ở đất thì xâm nhập vào ký sinh ở sên. Ấu trùng giun xuống nước thì đến ký sinh ở các loại ốc sống dưới nước và các loài thủy sản khác như tôm, cua, cá.

 

Trong cơ thể ốc, ấu trùng giun biến thành kén. Chuột ăn phải ốc, tôm, cua, cá, rau... có nhiễm ấu trùng giun tròn thì bị nhiễm bệnh. Vào cơ thể chuột, ấu trùng giun sẽ phát triển thành giun trưởng thành và ký sinh ở động mạch phổi của chuột. Người bị nhiễm ấu trùng giun tròn do ăn phải ốc sên, ốc khác, tôm, cua, cá... hoặc ăn rau sống, uống nước lã có ấu trùng. Ấu trùng giun tròn vào cơ thể người qua đường tiêu hóa, chúng xuyên qua thành ruột, theo đường máu đến não hoặc đến các phủ tạng khác. Ấu trùng giun tròn gây ra bệnh viêm não, màng não rất nguy hiểm.

Chu kỳ phát triển của giun tròn ở chuột gồm các giai đoạn: phát triển ở hệ thần kinh trung ương, rồi ở phổi. Còn ở người, giun tròn chỉ ký sinh ở hệ thần kinh trung ương, không đi đến phổi được nên không thể hoàn thành chu kỳ phát triển. Nhưng trên thực tế, ở nước ta đã gặp trường hợp giun tròn ở phổi của người; ấu trùng giun lạc chỗ vào gây bệnh ở mắt.

Biểu hiện viêm não, màng não do nhiễm giun tròn

Sau khi ấu trùng giun tròn xâm nhập vào cơ thể người sẽ gây ra triệu chứng viêm não, viêm màng não biểu hiện: bệnh nhân bị nhức đầu dữ dội, nhưng chỉ sốt nhẹ hoặc không sốt; có khoảng 15% bệnh nhân bị kích thích màng não. Bệnh nhân có thể bị viêm các dây thần kinh gây liệt mặt, mắt nhìn đôi, rối loạn cảm giác; hội chứng não, tâm thần: nói lảm nhảm, mất thăng bằng, mất trí nhớ, hôn mê... Xét nghiệm thấy bạch cầu ái toan tăng cao trong dịch não tủy và trong máu. Protein trong dịch não tủy cũng tăng. Nếu bệnh nhân tử vong, mổ tử thi thấy ấu trùng giun tròn ở trong não.

Giun tròn Angiostrongylus cantonensis.

Chẩn đoán xác định bệnh phải dựa vào : kết quả xét nghiệm dịch não tủy thấy bạch cầu ái toan tăng cao, có triệu chứng lâm sàng của hội chứng não và tâm thần, trước đó bệnh nhân có ăn các loại ốc sên, ốc, tôm, cua, cá... chưa nấu chín hoặc uống nước lã , ăn rau sống; sống sinh hoạt trong vùng có dịch bệnh.

Khi đã phát hiện bệnh nhân bị nhiễm ấu trùng giun tròn với các triệu chứng bị viêm não, màng não cần phải điều trị tích cực. Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, mà chủ yếu là điều trị triệu chứng. Thuốc để diệt ấu trùng giun tròn có thể dùng là : thiabendazole là loại có hiệu lực cao đối với ấu trùng giun mới xâm nhập vào cơ thể. Đến giai đoạn sau, phải điều trị triệu chứng kết hợp với thuốc corticoide.

Lời khuyên của thầy thuốc

Để phòng bệnh viêm não do ấu trùng giun tròn mọi người cần thực hiện ăn chín uống sôi. Cụ thể không nên ăn ốc, tôm, cua, cá... còn sống hoặc chưa nấu chín kỹ. Hạn chế ăn rau sống, nhất là rau thủy sinh như rau muống, rau cần, rau ngổ ( ngò trâu), rau răm, sen, súng…Không uống nước lã, nước đá vì đá có thể làm từ nước chưa nấu chín bị nhiễm bẩn. Tích cực diệt chuột bằng mọi phương pháp để tránh nguy cơ chuột sống gần khu dân cư thải phân lẫn mầm bệnh ra môi trường sống. Không nên ăn ốc sên, nhất là ăn ốc sên chế biến chưa chín kỹ. Người lớn và trẻ em không nên tắm ở ao, hồ, sông, suối, đặc biệt không để nước xâm nhập vào miệng, mũi khi tắm rửa.

BS. Bùi Thị Thu Hương